علت و درمان احساس خواب آلودگی در طول روز

علت احساس خواب آلودگی در طول روز

خواب آلودگی زیاد در طول روز معمولاً ریشه در مشکلاتی دارد که مانع از رسیدن بدن به فازهای ترمیم‌کننده خواب عمیق می‌شوند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، درصد قابل توجهی از بزرگسالان به طور مزمن از این وضعیت رنج می‌برند. درک این که علت بی حالی و خواب آلودگی در طول روز چیست، اولین گام برای شروع درمان خواب آلودگی است.

علل خواب‌آلودگی در طول روز در دو دسته اصلی قرار می‌گیرند: اختلالات خواب اولیه و مشکلات سلامتی ثانویه. در ادامه با این علل بیشتر آشنا می‌شویم.

1. اختلالات خواب

اختلالات خواب از مهم‌ترین علل خواب آلودگی در طول روز هستند. این اختلالات مستقیماً بر کیفیت خواب شبانه شما تأثیر می‌گذارند. از رایج‌ترین اختلالات خواب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آپنه خواب انسدادی: این یکی از شایع‌ترین دلایلی است که منجر به خواب آلودگی زیاد در طول روز می‌شود. در آپنه خواب، تنفس فرد به طور مکرر در طول شب قطع می‌شود. این اتفاق باعث بیداری‌های لحظه‌ای می‌شود که فرد آن‌ها را به یاد نمی‌آورد، اما کیفیت خوابش به شدت افت می‌کند. برای افرادی که از خروپف شدید یا قطع تنفس هنگام خواب رنج می‌برند، ارزیابی تخصصی ضروری است. وبسایت تخصصی هوپنوس با تشخیص دقیق، راهکارهای تخصصی ارزان برای درمان خروپف و درمان آپنه خواب را ارائه می‌دهد.
• نارکولپسی: یک اختلال عصبی مزمن است که سیستم کنترل بیداری مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نارکولپسی باعث حملات ناگهانی و غیرقابل کنترل خواب در طول روز می‌شود. افراد مبتلا به مشکل نارکولپسی بدون هیچ هشداری به خواب می‌روند.
• هایپرسومنی ایدیوپاتیک: این اختلال باعث می‌شود فرد حتی پس از 11 ساعت خواب شبانه، باز هم در طول روز به شدت خواب‌آلود باشد و چرت‌های طولانی‌مدت نیز او را سرحال نمی‌کند.
• سندرم شیفت کاری: افرادی که ساعات کاری نامنظم یا چرخشی (مثل شب‌کاری) دارند، دچار ناهماهنگی بین ساعت بیولوژیک بدن (ریتم شبانه‌روزی) و زمان مورد نیاز برای بیداری می‌شوند. این ناهماهنگی، علت خستگی و خواب آلودگی در طول روز در این افراد است.

2. مشکلات سلامتی و سبک زندگی

علاوه بر اختلالات خواب اولیه، چندین عامل مربوط به سبک زندگی و بیماری‌های مزمن نیز وجود دارند که می‌توانند علت خستگی و خواب آلودگی در طول روز باشند، از جمله:

• سلامت روان (افسردگی و اضطراب): افسردگی نه تنها می‌تواند باعث بی‌خوابی شود، بلکه ممکن است مستقیماً به شکل خواب آلودگی زیاد در طول روز خود را بروز دهد. مطالعات نشان می‌دهند که مشکلات سلامت روان، به‌ویژه در زنان، می‌تواند علت بی حالی و خواب آلودگی باشد، زیرا زنان بیشتر مستعد تجربه اضطراب و نشخوار فکری هستند که کیفیت خواب را کاهش می‌دهد.
• بیماری‌های مزمن: شرایطی مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت، کم‌خونی (فقر آهن و ویتامین B12) و برخی بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث خستگی و خواب آلودگی در طول روز شوند.
• چاقی و افزایش وزن: چاقی یکی از علل مهم خواب آلودگی روزانه است، زیرا معمولاً با آپنه خواب مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهند که علت خواب آلودگی زیاد در مردان معمولاً با آپنه خواب و افزایش وزن مرتبط است، هرچند این مشکل در زنان چاق نیز دیده می‌شود.
• مصرف داروها: بسیاری از داروهای تجویزی و بدون نسخه از جمله آنتی‌هیستامین‌ها، برخی ضد افسردگی‌ها، شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای مخدر می‌توانند به‌عنوان عوارض جانبی، سبب خواب آلودگی در طول روز شوند.

علائم خواب آلودگی شدید در طول روز

دانستن اینکه خواب آلودگی زیاد در طول روز نشانه چیست، به ما کمک می‌کند تا شدت مشکل را ارزیابی کنیم. خواب‌آلودگی مفرط (EDS) فراتر از خستگی عادی است و علائم خاصی دارد که نیاز به توجه پزشکی دارند.

علائم اصلی که نشان‌دهنده خواب آلودگی شدید در طول روز هستند، عبارتند از:

• نیاز غیرقابل کنترل به چرت زدن: احساس نیاز مکرر به خوابیدن در طول روز، حتی در موقعیت‌هایی که نباید بخوابید (مانند حین رانندگی، کار یا غذا خوردن).
• خواب‌آلودگی غیرقابل جبران: بر خلاف خستگی معمولی، خواب‌آلودگی شدید حتی با یک چرت کوتاه یا افزایش ساعات خواب شبانه نیز برطرف نمی‌شود.
• افت عملکرد شناختی: کاهش شدید توانایی تمرکز، مشکل در به خاطر سپردن اطلاعات (حافظه) و کندی در تفکر. این علائم به شدت بر عملکرد کاری و تحصیلی تأثیر می‌گذارند.
• مشکل در بیدار شدن: احساس گیجی، کندی حرکت و ناهماهنگی حرکتی پس از بیدار شدن از خواب (این حالت به خصوص در هایپرسومنی ایدیوپاتیک شایع است).
• تغییرات خلقی: تحریک‌پذیری بالا، نوسانات خلقی و افزایش سطح اضطراب یا افسردگی.

مقیاس‌های استاندارد مانند مقیاس خواب‌آلودگی اپ‌ورث (Epworth Sleepiness Scale) توسط پزشکان برای اندازه‌گیری شدت خواب آلودگی در طول روز استفاده می‌شود. نمره بالا در این تست، نشان‌دهنده خواب‌آلودگی غیرطبیعی است.

عوارض خواب آلودگی روزانه

اگر مشکل خواب آلودگی زیاد در طول روز نادیده گرفته شود، می‌تواند پیامدهای مخربی برای سلامت فردی و ایمنی عمومی داشته باشد. از همین رو، درمان جدی آن اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. عوارض مهم خواب آلودگی روزانه عبارتند از:

• افزایش خطر تصادف و حوادث شغلی
• کاهش چشمگیر عملکرد و بهره‌وری کاری و افزایش اشتباهات
• بروز مشکلات متابولیک و قلبی
• افزایش مشکلات اجتماعی و روانی

درمان خواب آلودگی در طول روز

درمان خستگی و خواب آلودگی در طول روز کاملاً وابسته به تشخیص علت اصلی و زمینه‌ای آن است. رویکرد درمانی شامل ترکیبی از اصلاح سبک زندگی، درمان‌های غیردارویی و در صورت لزوم، مصرف داروهای تخصصی است.

برنامه‌های درمانی معمولاً موارد زیر را در بر می‌گیرند:

1. درمان‌های غیردارویی و اصلاح سبک زندگی

این اقدامات نقش حیاتی در بهبود کیفیت خواب شبانه و کاهش خواب آلودگی در طول روز دارند و باید همواره به عنوان قدم اول لحاظ شوند.

• درمان آپنه خواب با محصولات تخصصی ضدآپنه: اگر علت خواب آلودگی در طول روز آپنه خواب انسدادی باشد، استفاده از محصولات تخصصی مانند گیره بینی رفع خروپف، پلاک ضد خروپف، زبان گیر ضد خروپف،  کمربند ضد خروپف و چانه بند ضد خروپف از بسته شدن راه هوایی جلوگیری می‌کنند و خواب‌آلودگی روزانه را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهند. شما می‌توانید این محصولات را از وبسایت تخصصی هوپنوس تهیه کنید.
• رعایت بهداشت خواب: داشتن ساعت خواب و بیداری ثابت، ایجاد محیط خواب تاریک و آرام و پرهیز از کافئین و الکل در ساعات پایانی روز از جمله راه‌های بهبود کیفیت و بهداشت خواب هستند.
• مدیریت وزن و ورزش: کاهش وزن می‌تواند خواب آلودگی زیاد در طول روز را بهبود بخشد، به خصوص در مواردی که با آپنه خواب مرتبط است. ورزش منظم نیز در بهبود کیفیت خواب شبانه بسیار مؤثر است، به شرطی که حداقل 4 تا 5 ساعت قبل از خواب انجام شود.
• چرت‌های استراتژیک: برای برخی اختلالات مانند نارکولپسی، چرت‌های کوتاه (20 تا 30 دقیقه‌ای) و برنامه‌ریزی‌شده در ساعات ابتدایی بعد از ظهر می‌تواند هوشیاری را موقتاً افزایش دهد. اما چرت‌های طولانی ممکن است خواب شبانه را مختل کنند.

2. مصرف داروهای محرک بیداری

برای درمان اختلالات خواب شدید مثل نارکولپسی (حملات خواب ناگهانی) یا هایپرسومنی ایدیوپاتیک که دلیل خواب آلودگی در طول روز هستند، متخصص طب خواب داروهای خاصی مانند مودافینیل، آرمودافینیل، سولریامفتول، پیتولیسانت و سدیم اکسیبات تجویز می‌کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

خواب آلودگی گهگاه طبیعی است، اما اگر این وضعیت ادامه یابد و زندگی روزمره شما را مختل کند، مراجعه به یک متخصص طب خواب ضروری است.

در شرایط زیر حتماً برای ارزیابی دقیق به پزشک مراجعه کنید:

• خواب آلودگی بی‌دلیل و مکرر (بیش از چند هفته)
• به خطر افتادن ایمنی به دلیل خواب‌آلودگی
• مشکلات همراه خواب شبانه (خروپف شدید، قطع تنفس حین خواب یا بیداری‌های مکرر در شب)
• مشاهده علائم نارکولپسی
• خواب‌آلودگی همراه با علائم هشداردهنده دیگر مانند تب بالا، سردردهای شدید، تپش قلب، یا ضعف در یک طرف بدن.

جمع‌بندی

خواب آلودگی در طول روز یک مشکل شایع با علل متعدد است، از جمله آپنه خواب، نارکولپسی، اختلالات ریتم شبانه‌روزی، افسردگی و عوارض جانبی داروها. درمان این مشکل، نیازمند تشخیص دقیق علت اصلی است. برای بسیاری از بیماران، استفاده از محصولات ضد خروپف و ضد آپنه خواب برای درمان آپنه خواب و یا اصلاح سبک زندگی و رعایت اصول بهداشت خواب کافی است. در موارد شدیدتر، داروهای محرک بیداری مانند مودافینیل یا سولریامفتول توسط پزشک تجویز می‌شوند.

اگر به طور مداوم احساس بی حالی و خواب آلودگی در طول روز دارید و این وضعیت زندگی و ایمنی شما را تهدید می‌کند، توصیه می‌شود در اسرع وقت به متخصص طب خواب مراجعه کنید.

سوالات متداول

 

1. خواب آلودگی در طول روز نشانه چیست و چگونه می‌توان آن را از خستگی معمولی تشخیص داد؟

خواب آلودگی در طول روز یک نیاز غیرقابل کنترل به خوابیدن است که برخلاف خستگی معمولی، شما را به چرت زدن ناخواسته وادار می‌کند.

2. آیا کمبود ویتامین یا مواد معدنی می‌تواند علت بی حالی و خواب آلودگی در طول روز باشد؟

بله، کمبود ویتامین‌هایی مانند B12 و D، و همچنین فقر آهن و کم‌خونی، می‌تواند علت بی حالی و خواب آلودگی در طول روز باشد زیرا انرژی بدن را کاهش می‌دهد.

3. آیا استرس بر خواب آلودگی در طول روز تاثیر دارد؟

بله. استرس با کاهش کیفیت خواب شبانه باعث خواب آلودگی در طول روز می‌شود؛ بنابراین مدیریت آن با مدیتیشن یا یوگا بخش مهمی از درمان خواب آلودگی در طول روز است.

4. آیا نوشیدن قهوه می‌تواند خواب آلودگی زیاد در طول روز را بدتر کند؟

مصرف زیاد کافئین، به خصوص بعد از ظهرها، خواب شبانه را مختل می‌کند و این بی‌خوابی، چرخه خستگی را تشدید می‌کند.