چرا وقتی جای خوابم را عوض می کنم شب خوابم نمیبره؟
“دیشب چطوری خوابیدی؟” شاید عجیب به نظر بیاد ولی با وجود اینکه من یک کاناپه خیلی راحت توی خونه دارم ولی هیچ وقت مهمونهام صبح سرحال از خواب بیدار نمی شوند!
بیشتر افراد شب اولی که می خواهند در یک محیط جدید بخواند معمولا خواب سبک و با کیفیت پایینی دارند که به اصطلاح روانشناسی به آن “اثر شب اول” یا FNE می گویند. این پدیده در واقع مثل خوابیدن با یک چشم باز است، یعنی اینکه به صورت ناخودآگاه وقتی که شما برای اولین بار میخواهید در یک محیط جدید بخوابید، نیمی از مغز شما بیدار میماند.
نوار مغزی افرادی که در محیط جدید قرار گرفتهاند در سه فاز خواب (بر اساس حرکات پلکها تا فاز خواب عمیق(NREM3)) مورد بررسی قرار گرفته است.
در آزمایش اول، مشخص شد که میزان فعالیت نیمکره چپ مغز افراد در شب اول نسبت به نیمکره راست بیشتر است و نیمکره چپ نسبت به محیط اطراف هوشیار باقی میماند. این در حالیست که در شب دوم، افراد درهمان محل، هر دو نیمکره مغز ناگهان به خواب میروند.
میدانستید؟
جالبست بدانید که بسیاری از پرندگان و پستانداران آبزی، مانند دلفین ها و شیرهای دریایی نیز عملکردی شبیه انسانها دارند و تنها نیمی از مغز آنها به خواب میرود و در نتیجه آنها نسبت به وقایع اطراف خود و حملات احتمالی در طول خواب هوشیار میمانند.
در ادامه این آزمایش، دانشمندان موضوع دیگری را نیز بررسی کردند. اینکه آیا افرادی که در محیط جدید به خواب میروند نسبت به اتفاقات اطراف میتوانند واکنش سریع نشان دهند یا خیر.
بنابراین از افراد خواسته شد که اگر در طول خواب صدایی را شنیدند دکمه کنار انگشت خود را فشار دهند. این آزمایش برای دو شب متوالی انجام شد و بطور محسوسی واکنش افراد در شب دوم نسبت به شب اول کاهش پیدا کرده بود. در نتیجه مغز خود را با محیط اطراف انطباق داده و در شب دوم به طور کامل به خواب رفته است.
با وجود تمامی این تحقیقات همچنان دانشمندان مطمئن نیستند که دلیل اصلی پدیده بیخوابی در شب اول (یا FNE) بیدار ماندن نیمکره چپ مغز باشد، چون عملکرد مغز بسیار پیچیده است. ارتباطات عصبی بین قسمتی از مغز در هنگام خواب عمیق خواب، معروف به شبکه حالت پیش فرض و بقیه مغز در نیمکره چپ بسیار قویتر است. بنابراین ممکن است در هنگام بیداری، نیمکره چپ عملکرد مفیدتر از نیمکره راست داشته باشد، چون ارتباطات قویتر میتواند پاسخ سریعتری به محرکهای درک شده در هنگام خواب ایجاد کند.
علاوه بر مطالب ذکر شده، عدم داشتن خواب سنگین به خاطر عوض شدن جای خواب، هیچ ارتباطی به راحتی یا ناراحت بودن محل خوابیدن ندارد.
در تحقیقی از افراد مشابه خواسته شد با دو نوع جای خواب راحت و ناراحت در محل جدیدی بخوابند و هر دو حالت فردای آن روز بیان کردند که شب قبل خوب نخوابیدهاند.
این نتایج نشان می دهد که خواب سبک که ما در شب اول در محیط جدید تجربه می کنیم ، یک مکانیسم محافظتی در انسان درست مانند حیوانات است . با این وجود، خوشبختانه به نظر می رسد که انسانها هنگامی که با مکان جدیدی آشنا میشوند، می توانند به مرحله خواب عمیق بازگردند.